Wilders heeft zijn nut verloren

De islam ‘bashen’ zoals Wilders doet is simplistisch en oneerlijk tegenover goedwillende geïntegreerde moslims. In het begin van zijn politieke optreden had Wilders nog relevantie, toen allochtone hangjongeren de straten beheersten veroorzaakt door de terughoudendheid van de door politiek-correcte politici aangestuurde politie, die vooral de dialoog moest aangaan met de straatschoffies. 

De schijnheiligheid moest doorbroken worden. Het taboe moest er af. Maar na Pim Fortuyn, het optreden van Ayaan H. Ali, ‘ijzeren’ Rita Verdonk en andere deelnemers aan de ‘ruk naar rechts’ kwam Wilders als een veelbelovende  opvolger in beeld, die naderhand toch teveel opportunist bleek om zich echt in te zetten voor een betere samenleving voor ons allemaal, inclusief de welwillende allochtonen die ook last hebben van de oververtegenwoordiging van minderheidsgroeperingen in de criminaliteitsstatistieken.

Het is inderdaad populistisch (ik heb dit woord lange tijd vermeden) om de islam overal de schuld van te geven als het om integratie gaat en inconsequent om het zogenoemde straattuig in één adem te noemen met islamitisch terrorisme, want juist de hangjongeren van met name Marokkaanse afkomst die zo langdurig de openbare orde mochten verstoren van de Nederlandse gezagsdragers, gaan niet naar de moskee en zouden als ze daar wel mee zouden beginnen, juist spoedig stoppen met hun anti-sociale gedragingen, want dat hoort niet volgens hun geloof. Het bedrieglijke van Wilders is dat hij verschillende kwesties van religie en cultuur, van etniciteit en nationaliteit, van sociale afkomst en spirituele beleving met opzet door elkaar blijft gooien, zodat het minder onderscheidende volksdeel van mening blijft dat de hele boel in één ferme zwaai buiten onze grenzen gegooid mag worden, geïntegreerd of niet.

Afwezigheid van de Verlichting

De gebruikelijke thema’s waarmee Wilders de islam om de oren slaat zijn de gebrekkige vrouwenrechten in veel islamitische landen, vrouwenbesnijdenis, hoofdoekjes, boerkha’s, straffen als steniging, onthoofding en ophanging in veel landen in het Midden Oosten, verkrachting van vrouwen zonder vervolging van de daders, internationaal terrorisme, ultra-orthodoxe islam die het Westen wil bekeren gesubsidieerd met Arabische gelden van rijke oliesjeiks (wahabisme/salafisme), het dubbele paspoort van Marokkanen waardoor ze niet loyaal zouden zijn aan onze cultuur en samenleving, het straattuig dat homo’s wegjaagt uit hun huis, eerwraak, de anti-Israëlhouding van een aantal in het Westen woonachtige moslims die terecht of onterecht de Israëlische bezettingspolitiek vergelijken met de tweede wereldoorlog, opruiende teksten in de Koran om de ongelovigen een lesje te leren en de vergelijking in hetzelfde boek van joden en christenen met honden, apen en varkens. Een hele waslijst waar je niet vrolijk van wordt en waar je je als fatsoenlijke vrije en tolerante Nederlander aardig door bedreigd kan voelen. Standaard wordt er bij deze lijst een verklaring gegeven door verdedigers van Westerse waarden en moderniteit, dat de oorzaak van het islamprobleem gelegen is in de afwezigheid van een periode van Verlichting in de islamitische wereld, zoals deze zich wel in het Westen heeft voorgedaan, vanaf de Franse revolutie.

Om die reden wordt de islam ‘achterlijk’ of onderontwikkeld genoemd door critici, waarbij afwisselend het woord religie en het woord cultuur worden gebezigd. Opvallend is daarbij dat bij linkse politici het woord cultuur de voorkeur geniet, terwijl de meer rechtse krachten de islam als geloof aanspreken. Ze vinden elkaar daarom ook niet in de vraag hoe de islam zou kunnen integreren in het Westen, omdat linkse politici de sociale omstandigheden willen aanpakken en het probleem van achtergesteld worden van vrouwen en meisjes vanuit een humanitair/ mensenrechtenstandpunt benaderen, waar de Wilders-aanhangers en de met hem sympathiserende mensen (ook soms uit linkse kringen) zich afvragen of het niet juist de inhoud van het geloof is dat integratie in de weg staat. Zoals Wilders het uitdrukte, ‘Als je de haatzaaiende teksten uit de koran verwijdert hou je een boek over zo dik als de Donald Duck’.

Verwarring 

De verwarring die keer op keer ontstaat in de discussie over de islam in het Westen, is dat iedereen laat gebeuren dat de grondslagen van de discussie worden vervuild door oorzaak en gevolg door elkaar te halen en daarmee noch het inhoudelijke deel, noch de culturele context tot zijn recht laten komen. Voor links is het geloof van een vreemde cultuur heilig en bijna onaantastbaar, juist vanwege het eigen overwegend atheïstisch zijn. Hoe zou je over iemands geloof kunnen oordelen als je zelf geen geloof in een hogere macht ervaart, maar er rekening mee moet houden dat eventueel die gelovigen, van welke denominatie ook, het toch bij het rechte eind hebben en er wel degelijk een geestelijke werkelijkheid is na dit leven. Om die mogelijkheid open te laten vanuit een humanitaire tolerantie, moeten ze tegelijkertijd accepteren dat ook de geloofsinhoud -waar of onwaar- voorlopig het voordeel van de twijfel geniet. Ze wordt buiten de concrete wereld geplaatst, waardoor het geloof voor niet gelovige mensen een sociaal-cultureel verschijnsel is.

Zowel de positieve als de negatieve aspecten van de geloofsinhoud vallen daarmee buiten hun competentie en invloedssfeer, omdat ze de betekenis van het geloof zelf niet opvatten als een culturele kracht, maar enkel de manifestatie van het geloof, zoals confessionele scholen, een gebedshuis, religieuze feestdagen, speciale voedingsvoorschriften, etc. Ze rekenen erop dat de cultuur in de bredere zin, de seculiere samenleving, de democratie die voor iedereen een plaatsje heeft, genoeg veerkracht heeft om alle verschillende groeperingen in een samenleving te absorberen, zolang we maar de wetten blijven handhaven die voor iedereen gelden. Ze miskennen daarmee dat er bij voldoende aantallen van één bepaalde groep juist die voor iedereen geldende wetten onder druk komen te staan, omdat invloedrijke groepen voor zichzelf een uitzonderingspositie gaan opeisen. 

Engeland en de sharia

Een goed voorbeeld hiervan is dat er in sommige Engelse steden waar in de buitenwijken overwegend moslims wonen, er opeens de mogelijkheid wordt geboden door de Engelse overheid om voor bepaalde zaken als huwelijks-en scheidingsrecht islamitische wetten toe te passen in plaats van de Engelse wet. 

Hiermee is de positie van islamitische vrouwen in het Westen ondergraven en blijkt de inhoud van een geloof dus toch sterk genoeg om de algemeen geldende cultuur te doorbreken. Het gaat hier weliswaar niet over geloofsinhouden als zodanig en meer over de randverschijnselen van sociale wetten en voorschriften die met het geloof samenhangen, maar de overtuiging die erachter schuil gaat is dat een moslim zich anders in de wereld dient te gedragen dan een niet-moslim, zelfs in een Westers land. Linkse intellectuelen die dit accepteren zijn blind voor de gevolgen als je als samenleving eenmaal begint dit soort ontwikkelingen te gedogen.

Geen vertrouwen 

Aan de andere kant zijn er de rechtse denkers die de islam juist op de geloofsinhoud willen bekritiseren en haar opzettelijk als niet-westers en niet met westerse waarden te verenigen willen neerzetten. Zij doen alsof de afwezigheid van een Verlichtingsbeweging in de Islam zoveel middeleeuwse sporen heeft achtergelaten in het geloof van moslims, dat zelfs als ze naar het Westen emigreren en hier in onze cultuur integreren, toch vanwege hun religie een blijvende risicofactor vormen die op zeker moment, wanneer hun aantal groot genoeg is, zullen vervallen tot een anti-Westerse houding en hun geloofswaarheden aan de hier woonachtige mensen zullen opdringen. Zij hebben helemáál geen vertrouwen in de veerkracht van de eigen cultuur en heersende waarden als vrijheid en democratie, gelijke rechten voor mannen en vrouwen, voor homo’s, minderheidsreligies en subculturen. Ze vrezen dat de denkbeelden van een vreemd geloof zodanig de identiteit bepalen van haar aanhangers dat ze de bestaande cultuur op termijn toch zullen overwoekeren, met name omdat Westerlingen zijn ontkerkelijkt en er vanuit de eigen cultuur (joods/christelijk) maar een matig tegenwicht kan worden geboden aan de stampvolle moskeeën van de in het Westen succesvolle islam. Een succes dat natuurlijk voor een deel samenhangt met het feit dat ze nooit de snoeiharde godsdienstkritiek heeft ondergaan, zoals het christendom wel eeuwen heeft moeten verduren en waar ze tot op de dag van vandaag aan blootgesteld is. 

De islam is vanuit de landen van herkomst nog steeds onbetwijfelbaar en wordt niet wetenschappelijk gefileerd zoals op onze westerse universiteiten wel het christendom, waarvan bijvoorbeeld van menig Bijbelboek de authenticiteit van de tekst of de schrijver ervan wordt betwijfeld, er aan het licht is gekomen dat teksten door de eeuwen heen zijn geredigeerd, verhalen zijn samengevoegd of herverteld, woorden of passages later zijn toegevoegd en meer zaken die de trouwe gelovigen door de jaren heen slapeloze nachten hebben bezorgd. De islam is voor moslims vrij van verdenking. Het is één boek, van één auteur en er wordt algemeen aanvaard dat het niet is geschreven, maar ‘ontvangen’ of geopenbaard.

Naïeve linkse intelligentsia

In het Westen is dat vanuit wetenschappelijk standpunt bezien onmogelijk, want wij kennen als overwegend atheïstische cultuur geen inspiratie buiten het individu zijn/haar eigen geest om. Strikt genomen zeggen we daarmee dat we respecteren dat gelovigen iets sterk beleven, iets als zeer waardevol ervaren en inspiratie, hoop en kracht biedend, maar het kan nergens anders vandaan komen dan uit een uithoek van het eigen brein, zij het in een geëxalteerde staat van beleving. Het maakt een fundamenteel verschil of je gelooft dat een goddelijke boodschap en voorschriften voor de inrichting van je leven wel van buitenaf aan de mens kunnen worden opgedragen. Want dat plaatst de verantwoordelijkheid namelijk ergens anders, net als de aansprakelijkheid van degene die handelt. In die zin is het naïef en kortzichtig van linkse intelligentsia om de islam enkel af te doen als een sociaal-cultureel verschijnsel, waar inhoudelijk niet over geoordeeld mag worden. Men dient zich er goed rekenschap van te geven dat we hier te maken hebben met een nog onbetwiste geloofsinhoud, die in sommige opzichten niet de toetssteen van de moderniteit kan doorstaan, met haar psychologische, psychiatrische, filosofische, sociologische en wetenschappelijke inzichten.  

Aan de andere kant is het juist vanwege de wetenschappelijke verworvenheden in de westerse wereld droevig om te zien dat we zo bang zijn onze vrijheid en democratie te verliezen en ondergesneeuwd zullen raken door andersdenkenden. 

Want als de rede ons de vrijheid en onafhankelijkheid heeft gegeven ten opzichte van een allesoverheersende kerk die ons eeuwen lang de wetten voorschreef, dan zouden we dit geschenk aan onze moslimlandgenoten moeten aanbieden en ook hen de kans geven om een persoonlijk reflectie op het van jongs af aan geleerde geloof mogelijk te maken. Een eigen beoordeling van de waarde van hun religie, de spiritualiteit ervan en de sociale waarden, met alle voor -en nadelen die met het geloof samenhangen. Een inzicht in de historische context van het geloof en de manier waarop het door de eeuwen heen transformaties heeft ondergaan, tot het moment dat het in aanraking kwam met de westerse geseculariseerde samenleving. Geef moslims de kans hun geloof te herinterpreteren, zoals christenen hebben kunnen doen, waardoor er een nieuwe orthodoxie kan ontstaan, of een nieuwe spirituele beleving, een (religieus) humanisme, maar in ieder geval een geloof dat geïntegreerd is in moderne inzichten en mensenrechten.

Mozes Mendelsohn

Je kunt niet verwachten dat moslims hun geloof zullen afzweren omdat ze hard worden aangevallen door westerse niet-gelovigen die geobsedeerd zijn door de fundamentalistische uitwassen van een religie die de wetenschappelijke toetssteen van haar geloofswaarheden als de grootste bedreiging ziet. Juist het feit dat rechtse, niet gelovige en zich op wetenschappelijke inzichten baserende personen de islam aanvallen als zijnde achterlijk en ouderwets, maakt dat het voor moslims weinig aantrekkelijk is om zich naar de westerse cultuur toe te bewegen, want de voorspelbare uitkomst hiervan betekent geloofsafval en desintegratie van de sociale groep waartoe men behoort.

‘Wordt vrij zoals wij en geloof nergens in’, is de boodschap van de VVD/Wilders-aanhang, terwijl de Groen Links/PvdA-achterban de armen uitnodigend blijft spreiden voor een andere cultuur die ze zegt te respecteren, maar waarvan ze de geloofsinhoud angstvallig blijft vermijden. Als ik moslim was, zou ik het niet zo goed weten wat mij te doen stond. Terugvallen op de kern van mijn geloof en het Westen als cultuur gedogen? Of mijn geloof afzweren en me vervreemden van mijn sociale omgeving terwijl ik me als de ‘blanke neger’ volledig aanpas aan een cultuur die mij bevrijd van volksgeloof en achterlijkheid, maar me ook leeg en geïsoleerd achterlaat? 

De filosoof Mozes Mendelsohn was in de achttiende eeuw de eerste joodse denker die het Verlichtingsideaal volledig omarmde en hoewel hij in niet-joodse kringen werd gewaardeerd, raakte hij vervreemd van zijn eigen joodse achterban. Niemand volgde hem in zijn verlichte ideeën en zelfs zijn eigen zonen keerden zich van hem af. De prijs die hij betaalde voor zijn assimilatie aan de dominante cultuur was hoog. Moslims vandaag de dag geven herhaaldelijk aan dat ze wel in het Westen willen integreren, maar niet assimileren. Ze verafschuwen de eenheidsworst en ik geef ze daar volkomen gelijk in. Je eigen identiteit uitwissen is geen vrijheid, maar een nieuwe vorm van gevangenschap.

Schijnheilig en historisch onjuist

Ik pleit ervoor dat we als samenleving de inhoud van een geloof serieus nemen, dus ook die van de islam, zodat we daarin kunnen ontdekken wat van waarde is voor moslims en eventueel voor ons allemaal, terwijl we daarbij ook aantekenen wat we bezwaarlijk vinden en een stap terug in de tijd, terug in onze culturele ontwikkeling en verworven rechten. Vrijheid om te betwisten is niet hetzelfde als vrijheid om ongelimiteerd te beledigen, of te pretenderen dat de hier langer gevestigde geloven (Jodendom, christendom) nooit de vooruitgang in de weg hebben gestaan, maar de wetenschap en verlichting hebben aangemoedigd. Niets is minder waar. Het is schijnheilig en historisch onjuist van een atheïst als Wilders, om te stellen dat de wetenschappelijke cultuur en de joods/christelijke waarden gezamenlijk ons de vrijheid en humaniteit hebben gegeven waar we zo trots op zijn. De Rede heeft zich altijd tegen de remmende werking van het geloof in ontwikkeld en in de loop van de tijd is de religie humaan en tolerant geworden omdat haar geen andere mogelijkheid overbleef wilde ze kunnen blijven voortbestaan. Vanaf de verlichtingstijd en eigenlijk al vanaf de tijd van de Griekse en Romeinse filosofen heeft de religie zichzelf aantrekkelijk gemaakt door verlichte denkbeelden in haar geloofslichaam van geopenbaarde waarheden op te nemen en de taal te spreken van intellectuelen van een niet-religieuze identiteit.

De Rede

De rechten en vrijheden van de moderne burger zijn voortgekomen uit de idealen van de Franse revolutie die weer afkomstig zijn van door de Rede geïnspireerde hervormers, zoals rozenkruisers, vrijmetselaren, illuminati (term die tegenwoordig wordt misbruikt door complotdenkers), alchemisten, vrijdenkers, humanisten, kortom iedereen die buiten het gedachtegoed van de kerk om terug greep op een lijn van denken die aanving met Plato, Socrates, Parmenides, Pythagoras, Hypocrates en velen anderen voor wie het zelfstandig doorvorsen belangrijker was dan het (van buitenaf opgelegde) volksgeloof. 

De enige reden dat Wilders het heeft over de waarden van het Jodendom en het christendom is dat hij die in hun gedomesticeerde vorm een stuk acceptabeler vindt dan de nog niet door de Rede getemde Islam, met als stille hoop dat hij deze religies eveneens tegen het vreemde geloof kan opzetten vanuit concurrentieoverwegingen. Maar Wilders heeft niets met het geloof en naar mijn inschatting heeft hij de spirituele beleving van een strijkbout, dus wat er overblijft is een ‘boerenkool-met-worst’-evangelie, dat inhoudt dat ‘ze zich gewoon moeten aanpassen of anders oprotten’. Het is typerend dat speciaal de voorman van de Engelse en anti-Europese partij Ukip, waar Wilders al meerdere malen mee heeft geflirt, maar waar hij geen enkele samenwerking mee voor elkaar krijgt, het merkwaardig vindt dat Wilders als voorvechter van het vrije woord, oproept om de Koran af te schaffen en daarmee een aanzienlijk deel van de bevolking dit recht op het vrije woord (recht op geloof) wil afnemen.

Om terug te komen op de vreeswekkende aspecten van de islam, waarvan we in het Westen vinden dat ze niet in overeenstemming zijn met de universele rechten van de mens, wil ik nogmaals benadrukken dat we moeten oppassen om twee dingen niet door elkaar te halen in de discussies over de islam in het Westen. Wie ervoor waarschuwen dat er geen onderontwikkelde Derdewereldgebruiken zoals meisjesbesnijdenis onze cultuur in moeten sluipen zodat wij als Westerse cultuur er op achteruit gaan, geef ik groot gelijk, maar ik maak bezwaar tegen de grove, ondoordachte en niet onderscheiden manier waarop deze discussie wordt gevoerd. Naar vorm en inhoud moet het probleem van integratie onder de loep genomen worden om niet uit te glijden in één van de twee verkeerde richtingen, die van blinde repressie van alles wat anders is of die van de koestering van de slang aan onze borst die op een dag zal bijten.

Scheidslijn trekken

Het is een feit dat de islam in veel landen gevestigd is waar het met de mensenrechten en vrouwenrechten niet goed gesteld is, waardoor de import van haar aanhangers een zeker risico met zich mee brengt en moeilijkheden in het integratieproces. Dit heeft zowel culturele als religieuze aspecten die we in samenhang moeten zien –en niet verwarren met- nationalistische, etnische en taalkundige aspecten. De islam is een overkoepelende deken die veel verschillende volkeren en nationaliteiten met elkaar verbindt, maar het is niet altijd het belangrijkste element dat de identiteit bepaalt. De religieuze identiteit is voor het ene land of volk belangrijker dan voor het andere. In sommige landen is de nationaliteit belangrijker dan het geloof, of de etniciteit belangrijker dan het land, enzovoort. Wie de islam in het Westen wil begrijpen zal een scheidslijn moeten trekken tussen gefinancierd fundamentalisme dat speciaal naar het Westen wordt geëxporteerd als onderdeel van een machtspolitiek en het normale geloof waar mensen mee zijn opgegroeid in de landen van herkomst.

Zoals iedere religie of ideologie, kan ook de islam gebruikt worden als legitimatie van geweld en onderdrukking, zoals de bijbel dat in voorgaande eeuwen was om de Arabieren uit te roeien in Palestina, of de katharen in Zuid-Frankrijk, of de joden (als verraders van Christus) later in Polen. In de vicieuze cirkel van geweld en legitimatie van geweld versterkt de cultuur het geloof en het geloof voedt met haar denkbeelden de cultuur. Maar geweld en terreur kunnen overal mee gerechtvaardigd worden, niet alleen door een geloof. Met opzet spreek ik over religie of ideologie, omdat er genoeg collectieve overtuigingen zijn geweest zonder geloof in een opperwezen, zoals het Stalinisme, Maoïsme of het fascisme dat enorme gruwelijkheden op de wereld heeft losgelaten, waarbij aangetekend moet worden dat de leidende figuren daarin toch vanzelf werden verheven tot bovenmenselijke en bovennatuurlijke status. (Wat genoemde ideologieën kan reduceren tot geloof, of de constatering geven dat de mens onuitroeibaar religieus is)

Westers imperialisme

Geweld en terreur komen voort uit armoede, problematische jeugd, oorlogs -en geweldstrauma’s, aangeboren geestelijke problemen, pesten en treiterijen, uitstoting en uitsluiting, leermoeilijkheden, discriminatie, leven met onderdrukking, hoge inkomensverschillen en rechtsongelijkheid, vooroordelen, primitief volksgeloof, seksuele taboes, ondervoeding/onderontwikkeling van de hersenen en vele andere spanningsverhogende elementen die maken dat mensen iets zoeken om zich aan vast te grijpen dat ze de permissie geeft om voor hun verdrongen rechten op te komen en genezing of bevrijding te vinden uit het onheil. Religie leent zich hiervoor bij uitstek op grote schaal, omdat het een ideologie betreft die alle klassen- en rassenverschillen overstijgt, zelfs nationale verschillen en taalverschillen, zodat wanneer ze eenmaal in stelling gebracht is, ze moeilijk nog weg te denken is als factor van betekenis in de heersende machtsstrijd. Bij de lessen islam die ik volgde op de (toen nog) Hogeschool Holland leerde ik dat de meest fundamentalistische vorm van de huidige islam, in opkomst kwam ten tijde van de overheersing van het Midden Oosten door westerse landen. Het westerse imperialisme was ooit de aanleiding waarom veel gematigde of spirituele moslims langzaam onder de invloed kwamen van ultra-orthodoxe personen, die van hun religie een zogeheten ‘vehicle of rebellion’ wilden maken. Vrij vertaald, hun geloof als wapen gebruiken, omdat ze het in militair opzicht niet konden winnen van de Europese machten.

Welke waarden schragen onze vrijheid?

De islam aanvallen en zeggen dat die er de oorzaak van is dat intolerantie en achterlijkheid onze eigen cultuur bedreigen, is hetzelfde als stellen dat de kracht van onze westerse op Rede gebaseerde cultuur te zwak is om een licht te schijnen in de duisternis van het volksgeloof. Bovendien ontkent deze houding de kracht en de diepte van de spiritualiteit die eeuwenlang de kern heeft uitgemaakt van de islam die op talloze manieren cultureel, wetenschappelijk, architectonisch, literair en muzikaal tot uitdrukking kwam. Het doet vermoeden dat wij als Westerlingen zodanig zijn vercommercialiseerd dat wij wel graag de lusten willen van een  door onze grote voorgangers in vroeger tijden veroverde vrijheid, maar niet de lasten van de filosofische onderbouwing van die vrijheid en van onze manier van leven. We willen gewoon dat anderen ons met rust laten en verwachten dat als wij niemand kwaad doen, dat anderen ons dan ook wel in vrede zullen laten bestaan. Maar dat is niet wat de verhoudingen in de wereld laten zien. Er zijn vele miljoenen mensen op aarde die het niet vanzelfsprekend vinden dat wij in het Westen rijk zijn en zij arm. Mensen die hun leven wagen door met een overgeladen boot de Middellandse zee over te steken, omdat ze niet begrijpen dat zij niet welvarend mogen zijn. Zo zijn er ook veel mensen in de wereld die niet begrijpen waarom hun god ze in armoede laat leven terwijl de god van de christenen ze laat baden in weelde en ze levend met de meest onkuise levensstijl denkbaar, vol seks, drank en drugs, toch niet vernietigt en straft voor het oog van alle waarachtig gelovigen.

Pakistaanse danseres

Moderne moslims zouden hun vrijheden en rechten nooit meer kwijt willen, ook al houden ze altijd een band met het land van herkomst en blijven ze in verschillende gradaties en manieren voeling houden met hun geloof. Een Pakistaanse danseres/actrice die haar eigen land had moeten ontvluchten, omdat de orthodoxe voorgangers van het geloof haar publiekelijk veroordeelden, werd niet als reactie op het kortzichtige geloof van vele van haar landgenoten opeens ongelovig/atheïstisch. Haar spiritualiteit, haar persoonlijke band met god werd er alleen maar sterker door. De moed die ze had getoond om openlijk op de Pakistaanse televisie een belangrijke moefti de les te lezen en hem te wijzen op de hypocriete houding van vele bewakers van het geloof, die politieke omkoperijen en seksueel geweld tegen kinderen ongemoeid laten maar van haar de symbolische zondebok maakten, stelde haar tot voorbeeld voor veel gelovigen. Alleen zal die stille bewondering in haar eigen land moeilijk tot uiting komen in een cultuur die, door mannen gedomineerd, weinig ruimte biedt om de zachtere waarden van het geestelijk leven tot zijn recht te doen komen.

Als mensen in het Westen de innerlijke en de uiterlijke kant van een religie niet kunnen onderscheiden en de instrumentele/ politieke kant van een religie niet kunnen losmaken van de innerlijk beleefde en persoonlijke waardering van de geloofsinhoud, dan zijn ze op een andere manier fundamentalistisch bezig en gebruiken ze het verschijnsel voor hun eigen (politieke) doeleinden, zonder de intrinsieke waarde te erkennen en te respecteren. Wilders is niet uit op een samenleving waarin de Islam, of moslims hun geïntegreerde plek innemen, want de hardste kritiek op de islam heeft hij jarenlang onder bewaking van lijfwachten vrijelijk kunnen spuien, maar toen de boodschap tenslotte uitgeput raakte, omdat zelfs de meest linkse partijen de oorspronkelijk Fortuynistische standpunten in hun partijprogramma’s hadden opgenomen, veranderende zijn godsdienstkritiek toch ineens in discriminatie van één etnische bevolkingsgroep (Marokkanen), waar maar uit bleek dat zijn kritiek op de islam gewoon een grote hoop is geweest waar hij alles op kon gooien. Terecht dat de mensen die het werkelijk om een betere en meer evenwichtige samenleving te doen was toen ze zich bij de PVV aansloten, zich daar één voor één van afkeerden.  

Sven Snijer