De
term ‘Eigen regie’ die door de overheid werd overgenomen van de beweging die binnen
de jeugdzorg gezinnen wilde emanciperen (Eigen Kracht Centrale) is sinds de
participatiewetgeving van 2015 de alomtegenwoordige mantra geworden om gemeentelijke
bezuinigingen mee te maskeren in situaties die helemaal niets meer van doen
hebben met de oorspronkelijke doelgroep. ‘Eigen Kracht’ of ‘Eigen regie’ en in het bijzonder het ontbreken daarvan, is het uitgangspunt geworden bij iedere gezinssituatie, iedere hulpvraag die de
gemeente bereikt, zonder dat er een verband bestaat met sociaal disfunctioneren
of een permanente hulpverleningsafhankelijkheid. De Eigen regie wordt als
geloofsformule op iedereen van toepassing geacht en als eerste in stelling
gebracht, wat de hulpvraag ook moge zijn.
Voor wie was het bedoeld?
Eigen
Kracht was bedoeld om gedwongen maatregelen en uithuisplaatsingen van kinderen
die ‘in hun veilige ontwikkeling worden bedreigd’ te verminderen of sneller te kunnen
beëindigen, door inschakeling van het eigen netwerk van gezinnen, zodat er meer
zicht kwam op de gezinssituatie en meer hulp dichtbij. Maar nu wordt de term gebruikt
voor normale gezinnen met een gewone hulpvraag of opvoedingsvraag, in de
vooronderstelling dat het gezin zichzelf niet kan helpen en daar van de
gemeente hulp bij nodig heeft. Daarbij wordt gesteld dat mensen dan weer regie
krijgen over hun eigen leven, maar in het geval van een normaal gezin is dat juist
het omgekeerde van wat er gebeurt. De eigen regie van de burger wordt
opgesplitst over alle afzonderlijke delen van het netwerk en er ontstaat een tribale
regie, waarbij de hele ‘stam’ samen beslist. De tribale cultuur zijn we
gelukkig door de industrialisatie voorbij gegaan. In een moderne samenleving
worden de belangrijkste zaken georganiseerd op collectief niveau en zijn niet langer
afhankelijk van persoonlijke contacten. Daarom hanteren we heden ten dage ook
de term ‘professioneel’ in tegenstelling tot de vrijwilliger van de
liefdadigheidsinstelling. We zijn een geïndividualiseerde samenleving en hebben
recht op collectieve voorzieningen die op landelijk niveau voor iedereen zijn
vastgesteld.
Normale gezinnen hebben al een netwerk
Samen
beslissen is helemaal geen Eigen regie. Wat is er eigen aan als je rekening
moet houden met tien andere mensen? Je trommelt toch ook niet je hele familie,
vrienden en buren op als je ‘s avond naar de film wilt gaan, om te bepalen
welke film het moet worden? Dat maak je zelf wel uit en met de zorg voor je
kind is het niet anders. Het gaat volledig tegen ons cultuurmodel in en tegen
de evolutie die wij als mensensoort doormaken om ons terug te brengen in de familiesfeer
voor de overleving en (positieve!) familieverbanden te veronderstellen die
beter zouden zijn dan professionele hulp. Het is niets anders dan een bezuinigingsmaatregel
die de langzame afbraak in gang zet van ons zorgstelsel. Het is meer dan financiële nood, bovenal een ideologische armoede en een totaal gebrek aan toekomstvisie bij de mensen die ons land besturen.
Bij normale gezinnen
die met de Eigen regie worden geconfronteerd die eigenlijk bedoeld was voor Multi-probleemgezinnen,
mag verondersteld worden dat ze al over een goed functionerend netwerk beschikken
en dat de opa’s en oma’s, vrienden en buren al zijn ingeschakeld als daar een
noodzaak voor bestaat. Want daarvoor ben je een normaal gezin, omdat je beschikt
over een gezond sociaal netwerk. Daarom is Eigen regie ook in het leven
geroepen voor disfunctionele gezinnen waar dat vaak ontbreekt. Daarom worden
kinderen in disfunctionele gezinnen mishandeld, komen ze in de criminaliteit, prostitutie,
spijbelen ze en gaan ze voortijdig van school, omdat te weinig mensen
meekijken. Hoe absurd is het dan niet om dit systeem voor disfunctionele
gezinnen toe te gaan passen op normale hulpvragen en opvoedingsvragen van
gezinnen die in het geheel niet in de sociale gevarenzone verkeren.
Een
extra bezwaar tegen deze aanpak is dat er in het geval van medische vragen
(kindeigen problematiek als autisme) de medische hulpvraag wordt omgetoverd tot
een opvoedingsvraag, die het helemaal niet is en het inschakelen van het eigen
netwerk dan suggereert dat ouders van het kind niet kunnen opvoeden. Zij worden
dan opgezadeld met het eigen netwerk (waar ze als het goed is al normaal
contact mee hebben) en met z’n allen moeten ze dan gaan proberen het autisme ‘ongedaan’
te maken door sociaal over te compenseren. Extra leuk doen en geduldig zijn met
de autist, in ploegendiensten draaien om alle rituelen in goede banen te leiden
en een deskundige diagnose met bijbehorende inzichten in de medische aandoening
zo lang mogelijk buiten de deur houden, omdat een specialistische behandeling
de gemeente wel eens geld zou kunnen kosten!
Doe ze maar op voetbal
Zoals Annemarie Jorritsma van de
Vereniging van Nederlands Gemeenten het zo mooi wist te verwoorden, dat moeilijke
kinderen beter naar voetbal en muziekles konden worden gestuurd dan er maar van
die overbodige labeltjes op te plakken(1). Twee problemen worden hiermee gecreëerd
die zich in het verleden net zo manifesteerden, maar dan onder regie van Bureau
Jeugdzorg: het kind krijgt niet de professionele begeleiding waar het recht op
heeft volgens de internationale verdragen van de rechten van de mens (‘de hoogst
mogelijke mate van gezondheidszorg’) en de ouders worden verdacht gemaakt als
pedagogisch onbekwaam. Het is hetzelfde drama van weleer, maar nu op
gemeentelijk niveau. De splijtzwam is dit keer niet de vermeende deskundigheid
van jeugdzorg die de specialist buiten spel zet, maar de gemeente die moet bezuinigen(2).
Het wordt in het nieuwe stelsel omkleed met een ander zwetsverhaal, maar per
saldo zitten de ouders in hetzelfde schuitje.
Sven Snijer
(1)Er
bestaan gezinsvoogden bij Bureau jeugdzorg en zelfs Tweede Kamerleden die
serieus veronderstellen dat een aandoening als autisme kan overgaan.