Op Telders Community staat het artikel van David Suurland 'De kleren van de keizer. Islam en de religieuze fundering van politiek geweld'(1), waar Frits Bolkenstein in zijn volkskrantartikel van 25 augustus nadrukkelijk aan refereerde. Onder het Telders-artikel staat een epische reactie van ene Georg Kellersmann (episch qua omvang) dat ik in het stuk hieronder beantwoord.(2) Het commentaar van Kellersmann is een goed voorbeeld van verkeerde probleemanalyse, met daaruit volgend een zeer bewerkelijke en ondoelmatige oplossing.
Beste
meneer Kellersmann,
Wat
mij opvalt bij uw twee commentaren is dat er tussen uw eerste en tweede
bijdrage een behoorlijke draai valt waar te nemen, van een uitvoerig pleidooi
voor interreligieuze dialoog, naar een beroep op de wetgeving en het ervoor
waken dat niemand deze door geweld (of het oproepen daartoe) overtreedt,
waarbij zelfs weigering of intrekken van de verblijfsvergunning door u wordt
aanbevolen. (Het wordt bijna Wilderiaans)
Ik ervaar het als een behoorlijke
tegenstelling met het voorgaande en zie het als een verzwakking van uw
standpunt dat we ons voor elkaars geloof zouden moeten interesseren, omdat het
uiteindelijk allemaal toch door de wet gegarandeerd wordt dat we geen lelijke
dingen gaan doen en niet door de dialoog.
Met of zonder dialoog heeft iedereen
zich te houden aan de wet, zodat er voor de dialoog geen echte noodzaak
bestaat. Bovendien is het vreemd om in een geseculariseerde samenleving van de
interreligieuze dialoog uit te gaan (alsof we in Nederland in meerderheid
christen of moslim zouden zijn) en niet van een open dialoog die humanistisch
en wetenschappelijk is. Daar kunnen religieuze teksten eventueel een plaats in
hebben, maar niet noodzakelijk. Wat we moeten bewerkstelligen is niet meer
begrip voor elkaars geloof, maar meer respect voor de wet en de mensenrechten,
homorechten, vrouwenrechten, etc, waar de Bijbel en de Koran ons niets nuttigs
over kunnen melden in relatie met de moderniteit. (Het feminisme was er eerder
dan de feministische theologie, dus religie loopt al een tijdje achter de
feiten aan)
Een
flauwe opmerking van u, is dat de heer Suurland ‘meent het alleenrecht op de
waarheid te hebben’, wat eigenlijk niets zegt over het waarheidsgehalte van
zijn beweringen. Dat mensen bepaalde dingen wat stellig zeggen, maakt wat ze
zeggen nog niet onwaar. De felheid in het huidige islamdebat werd juist
veroorzaakt doordat islamkritiek decennia lang ‘taboe’ was en subiet als
‘racisme’ werd bestempeld door het politiekcorrecte mechanisme in de samenleving.
De spanning die zich in al die jaren heeft opgebouwd bij rechtse mensen die
zich voortdurend de mond gesnoerd voelden komt nu tot een ontlading en nee, dat
gaat er niet altijd even aardig aan toe. Maar daar staat tegenover dat Al Qaeda,
Islamitische Staat, Al Shabab, Sharia 4Belgium en de Saoedische of Iraanse staatsislam ook niet
echt padvindersverenigingen zijn.
En hoe komt u erbij dat het ‘gevaarlijk’ is
om het met de islamcritici oneens te zijn? Is er al een ‘islamofobische fatwa’
over u uitgesproken? Wordt u al verteld waar en wanneer u zult worden gestenigd
of onthoofd? Er lopen wat boze mensen rond, inderdaad. En sommigen daarvan
vinden het nodig om per email bedreigingen te sturen naar islam-apologeten van
de linkse kerk, maar ten eerste is dat niet redelijk en ten tweede is er weinig
kans dat ze zullen worden uitgevoerd, want de mensen die ze verzenden kunnen
zich op geen enkel heilig boek beroepen om ze te legitimeren. Onze
niet-religieuze wetgeving ondersteunt het niet en de meeste islamcritici met
verstand vinden het ook verwerpelijk en laf. Het gevaar in deze mag nu eens wél
symbolisch worden opgevat.
Een
punt dat niet met de historische realiteit in overeenstemming is in uw betoog
is ‘de onmogelijkheid om radicaal-fundamentalisme te bestrijden door rechtstreeks
de islam aan te vallen.’ Uw jarenlange verblijf in Indonesië heeft u tot dit
oordeel gebracht. Ik vraag me af hoe zoiets bewezen kan worden in een land waar
de overgrote meerderheid islamitisch is en waar kritiek op de dominante religie
bijzonder moeilijk ligt (o.a. omdat Soeharto de islam jarenlang voortrok). In
onze eigen contreien heeft rechtstreekse godsdienstkritiek overigens prima
gewerkt, want niemand hoeft hier nog onder de knoet van een almachtige kerk te
leven. Religie kan dus wel degelijk worden weerstaan en overwonnen. Daarom
geloof ik ook niet in de interreligieuze dialoog (of überhaupt dialoog), want
een gebrek aan dialoog is niet het werkelijke probleem, maar de absurde eis van
religieuzen dat wij meer van hun geloof moeten gaan begrijpen.
In
dit verband beschouw ik het dan ook als een kapitale fout dat u een complete
lezing van een islamitische geleerde aan uw commentaar heeft toegevoegd, omdat
het voor niet-religieuzen volkomen irrelevant is om te weten wat een
islamgeleerde van een bepaalde stroming van Islamitische Staat vindt (hij vindt het niet gelegitimeerd), want als
we daar aan beginnen zijn we voor de volledigheid ook verplicht om zijn
islamitische tegenstrevers te lezen en te vernemen waarom zij van mening zijn
dat IS juist wel een legitimatie vind in de Koran of het leven van Mohammed. En als
we er zover induiken, dan zijn we al halve moslims. Dit is nu precies de reden
waarom discussies over de islam zo weinig opleveren, omdat veel mensen het
beschouwen als een cultuur die ze beter moeten leren kennen om er over te
kunnen oordelen. Het is geen cultuur, het is een religie met (net als elk
openbaringsgeloof) absolute geloofswaarheden, die in bepaalde interpretaties
boven menselijke wetten staan en die nog los daarvan, gevuld is met een enorme
hoeveelheid mythologische opvattingen uit een andere (premoderne) tijd,
bijgelovigheden, vijandprojecties en de eis van onderwerping. Ik wil daar niet
eens van leren, want het beste wat de islam ooit heeft voortgebracht, het
soefisme, is op sterven na dood. Wat overblijft is de lege verpakking.
Voor
een goede dialoog moet duidelijke overeenstemming bestaan in het gezamenlijk
belang dat de drager blijft van het debat, ook als de meningen sterk uiteen lopen.
Wie met fundamen-talisme te maken heeft en zelfs met gematigde religie, merkt al
gauw dat bepaalde onredelijke zaken worden ingebracht die niet voor discussie
vatbaar zijn, waardoor het woord dialoog al meteen met aanhalingstekens mag
worden geschreven. Deze geloofszaken gelden als heilig en als ‘diepste
overtuiging’ waardoor ze schijnbaar een andere status hebben dan gewone
meningen. Men bedoelt zelfs met de gematigde houding te zeggen dat het
participeren in de redelijke en moderne samenleving niet in strijd mag komen
met de mythologische, aangeleerde geloofswaarheden. Bijvoorbeeld omdat dit
vervelende gevolgen kan hebben in contact met de hardliners van dezelfde
religie. En tegelijkertijd worden de hardliners soms ook stiekem gekoesterd,
omdat ze als golfbreker fungeren tegen de rede, zodat de gematigde gelovigen niet
al te zeer aan hun eigen geloofsovertuigingen hoeven af te doen. Net zoals de
VVD vaak gematigde islamkritiek heeft geuit pas nadat Wilders eerst zijn harde
taal had uitgeslagen, zodat wat ze zelf naar voren brachten een heel milde en
beschaafde indruk gaf .
De
centrale punt hier is dat openbaringsreligie helemaal niet gematigd is, maar dat
ze vanzelf verzwakt als ze lang genoeg aan de rede wordt blootgesteld, waardoor
gelovigen zich na verloop van tijd gematigder gaan opstellen. Maar het blijft
vreemd dat mensen als u blijven pleiten voor een gematigde toon in de
exegese van religieuze teksten, die naar hun aard niet gematigd zijn, die ook
geen gematigde claim neerleggen (enige Zoon van God) en die hun gehele
geschiedenis door een vrij beklemmende invloed hebben uitgeoefend op de
maatschappij. Willen we de ketenen blijven oppoetsen of hakken we ze door om
voor eens en voor altijd spiritualiteit te bevrijden uit het religieuze harnas? Dialoog met een religie is in
de huidige tijd volgens mij net zo nuttig als een diepgaand onderzoek naar de
werking van een raderboot op de Missisippi. We zullen er best veel van opsteken
en het zal misschien heel leuk zijn, maar zonder zo’n antieke uitvinding komen
we ook wel aan de overzijde.
Sven Snijer
(2)Mijn eigen commentaar is niet op de website van
Telders Community toegevoegd, want dat kost een abonnement van € 35, - per jaar.