Geen rationele geloofskritiek
Ik
heb twee bedenkingen bij de slagingskans van initiatieven als deze, hoewel íets
doen natuurlijk altijd beter is dan helemaal geen tegengas geven aan
radicalisme. Ten eerste lijkt het niet voldoende om de traditionele islam beter
uit te leggen, want dat zou impliceren dat het enkel aan de ‘vertaling’ zou
schorten, letterlijk naar de Nederlandse taal en figuurlijk, beter aansluitend
op de Nederlandse samenleving, die er anders uitziet dan de samenlevingen waar
de buitenlandse imams vandaan komen die slechts voor een beperkt aantal jaar in
ons land prediken. Met de traditionele islam is nog iets aan de hand dat
integratie in de westerse samenleving bemoeilijkt en dat is de onmogelijkheid
van rationele geloofskritiek. De islam mag niet bekritiseerd worden waar het de
profeet en de inhoud van de Koran betreft en dat onderscheidt haar van andere
religies in het westen, die aan genadeloze geloofskritiek zijn blootgesteld
door de eeuwen heen.
Moslimhervormers
Er zijn door belangrijke moslim-hervormers verschillende voorstellen gedaan om de islam te moderniseren, maar dat
waren vaak aanpassingen aan de buitengrenzen van het geloof, zoals het door
Bassam Tibi voorgestelde ‘afschaffen van de dhimmi-status’ voor niet-moslims,
omdat hij dat in deze tijd ‘onlogisch en onacceptabel’ vindt. De Egyptische
filosoof Nasr Aboe Sayd wilde het ‘recht op slavinnen’ schrappen en de
belasting voor niet-moslims (jizya) afschaffen.
Ook zijn er in Egypte en andere moslimlanden momenteel mensen die de status van
overlevering (hadith) lager willen
stellen, zodat de islamitische wetgeving (shari’a)
die o.a. hierop is gebaseerd niet meer zo allesoverheersend van invloed is. Deze
vormen van modernisering van de islam stuiten al op flinke weerstand en ze hebben
vaak ook behoorlijke consequenties voor degenen die ze voorstellen. Rechtstreekse
kritiek op de onfeilbare geachte boodschap van de Koran is echter helemaal
ondenkbaar, maar dat is wel het criterium waar de islam aan moet voldoen als ze
gelijkwaardig aan andere religies wil functioneren in een seculiere samenleving
in het westen. Je moet gewoon kunnen zeggen dat je gelooft dat Mohammed de
Koran zelf verzonnen heeft of dat het heilige boek van de moslims een ‘menselijke
schepping’ is, misschien op geïnspireerde wijze tot stand gekomen, maar niet
voor altijd en eeuwig geldig.
Gecultiveerde haat
Een
ander belangrijk punt is hoe er gesproken wordt over het radicale gedachtegoed
van de jihadisten/islamisten, want de verwarring bestaat dat alleen het
gewapende verzet tegen de westerse cultuur (terrorisme) het grootste probleem
is, terwijl een groeiende tendens wereldwijd van het afwijzen van westerse
waarden en de westerse levenswijze een veel groter probleem vormt op de lange
termijn. Het moet goed duidelijk worden gemaakt dat de jihadistische islam niet
slechts een te ver doorgeschoten vorm van ‘vroomheid’ is, maar een politieke
campagne van uitgekookte moslimintellectuelen getraind in het gedachtegoed van schrijvers
als Said Qutb en Yusuf Qaradawi, die ‘systematisch’ moslims opzetten tegen een
seculiere wereldorde van soevereine staten. Dat is niet zomaar een verzet, maar
een ideologische oorlog, omdat achter de seculiere wereldorde een samenzwering
wordt gedacht van de ‘Jood’ als eeuwige vijand van de islam, die via het proces
van secularisatie, mensenrechten en democratie de eenheid van de islamitische geloofsgemeenschap
(oemma) probeert te breken, om
zodoende zelf de wereldheerschappij op te eisen die eigenlijk aan de islam
toebehoort. (2) Deze politieke islam is niet zomaar een puriteins clubje, maar heeft
een bloedfanatieke gecultiveerde haat tegen het westen en alles wat niet ‘authentiek’
islamitisch is. Zij verwerpen niet alleen alle westerse invloeden door de
eeuwen heen, maar scheppen een vijandbeeld van het westen (‘kruisvaarders’) die
als ‘handlangers van de joden’ geen ander doel hebben gekend de afgelopen
veertienhonderd jaar, dan te proberen de islam te vernietigen. Zij streven een
wereldwijde revolutie na die de seculiere wereldorde van soevereine staten (3) moet
vervangen door die van de politieke islam (shari’a
in de grondwet), waarbij liberale en hervormingsgezinde moslims door hen net zo
gemakkelijk als ‘ongelovige’ (kufr) aan
de kant worden geschoven als de seculiere vijanden van de islam.
Dubbelzinnige houding van het westen
De
traditionele islam staat mijns inziens voor twee uitdagingen; ze moet
allereerst goed uitleggen wat de politieke islam echt inhoudt (vooral om aan te
tonen waar al dat samenzweringsdenken onder moslims vandaan komt) en daarnaast
moet ze zich beraden op het concept van open godsdienstkritiek, waarmee ik niet
het recht bedoel van niet-moslims op eindeloos en doelloos beledigen, maar de
oprechte twijfel aan de ‘goddelijkheid’ van een geopenbaarde waarheid (recht op
afvalligheid). Het feit dat rationele geloofskritiek in de islam onmogelijk is,
met daarbij de dubbelzinnige houding van westerse regeringsleiders, die zowel
de vrijheid van meningsuiting moeten verdedigen als de politieke- en
handelsbelangen met islamitische landen, maakt dat kritiek op de islam vanzelf
op rioolniveau terecht komt, omdat er naar inhoudelijke argumenten vaak niet
geluisterd wordt vanwege politieke, culturele of economische redenen.
Samenzweringsdenken in de islamitische wereld
Goede
uitleg geven over de politieke islam is ook hard nodig, want zowel het ongewoon
sterke antisemitisme als het samenzweringsdenken op mondiaal niveau in grote
delen van de islamitische wereld, heeft te maken met de vervalste bronnen waar islamisten
uit putten, zoals de ‘Protocols of the Elders of Zion’ (waar overigens ook veel
westerse samenzweringsdenkers hun verknipte ideeën vandaan halen). De Jodenhaat
van de islamisten is een moderne theorie die door diverse groeperingen is
uitgewerkt, van zowel christelijke, islamitische als (anti)fascistische
signatuur, omdat de protocollen zo algemeen zijn van opzet dat iedereen er zijn
eigen invulling aan kan geven. Autofabrikant Henry Ford zag in de Protocols de
bevestiging van zijn idee dat de joden bezig waren de ‘christelijke moraal’
kapot te maken en de islamisten in Egypte in de jaren vijftig lazen de Protocols
als bevestiging van hun pogingen om het ‘ware geloof’ (de islam) naar de
ondergang te helpen.
Attatürk een geheime Jood
Tot
op de dag van vandaag wordt bij iedere aanslag door moslimterroristen niet
alleen de verantwoordelijkheid ervoor afgeserveerd als ‘niets met de islam van
doen hebbend’, maar circuleren er vlak na elke aanslag in de hele islamitische
wereld de wildste theorieën over de ‘werkelijke daders’, want moslims kunnen
het nooit geweest zijn. Het waren ofwel de joden, ofwel hun handlangers zoals de
Amerikaanse regering, of er waren geheime organisaties bij betrokken, zoals de vrijmetselaars
die verondersteld worden met de joden samen te werken of zelfs in het geheim
ook ‘joods’ te zijn (zoals de seculiere Turkse leider Attatürk die door
sommigen ervan verdacht wordt een ‘geheime jood’(dönmes) te zijn geweest, anders had hij Turkije nooit seculier
gemaakt!(4)). Met andere woorden, de ideologie van de radicale islam gaat veel
verder dan een puriteinse vorm van geloof en een nostalgisch verlangen naar de tijd
dat Mohammed nog de scepter zwaaide in Medina. Het is een gemoderniseerde en gemodificeerde
politiek-religieuze beweging, die gecentreerd is rond antisemitisme, samenzweringsideeën,
religieus- en cultureel zuiveringsdenken en met een diepe minachting voor door
mensen gemaakte regels en wetten.
Traditionele islam versus islamisme
Het
zal dus geen gemakkelijke opgave worden om het radicalisme onder moslimjongeren
terug te dringen, zeker gezien het feit dat veel van hen zich op het moment van
radicalisering al hebben afgezonderd van de (moslim)gemeenschap en hun radicale
ideeën direct van internet halen. Bijkomend probleem is -aansluitend bij wat ik
eerder opmerkte over rationele geloofskritiek- dat veel radicale en
antiwesterse ideeën afkomstig zijn van landen die een belangrijke rol spelen in
de moslimwereld, zoals Saoedi Arabië (met de heilige steden Mekka en Medina) en
Egypte (met de Al-Azhar-universiteit), zodat de onbegrepen en verdwaalde
moslimjongeren in Europa die online gaan shoppen naar geloofswaarheden in
relatief betrouwbare kringen terechtkomen als ze de haat tegen het westen beginnen
in te drinken. Gelukkig kan er in het vrije en redelijk veilige Europa (tijden
veranderen) veel gedaan worden om de meeste jongeren die dreigen te
radicaliseren tegen te houden, door ze uit te leggen dat het islamisme in veel opzichten
niets te maken heeft met de ideeën van de traditionele islam over islamitisch
recht, de betekenis van jihad of de
verbinding tussen politiek en religie.(5) Maar dan moeten ze er wel op tijd bij
zijn en niet alleen de vertaling maken van de traditionele islam naar de
Nederlandse samenleving, maar ook een begin maken met het hervormen van de
traditionele islam zelf, want zonder die basis kan er van echte integratie
uiteindelijk geen sprake zijn en blijft de deur naar radicalisering altijd op
een kier staan. Er mag voor terrorisme geen enkele legitimatie bestaan, niet in
de politieke islam, maar ook niet in de stagnerende ontwikkeling van de
traditionele islam richting hervormingen, want het één verschaft een
voedingsbodem voor het ander.
Sven Snijer
(1)http://www.metronieuws.nl/nieuws/binnenland/2016/04/moskeeen-binden-strijd-aan-met-radicalisering
(3)De
seculiere wereldorde van soevereine staten gebaseerd op de ‘Vrede van Westfalen’,
in 1648.
(5)Zoals
uitvoerig uitgelegd door Bassam Tibi in zijn boek ‘Islamism and Islam’
https://www.bol.com/nl/p/islamism-and-islam/1001004011842286/
https://www.bol.com/nl/p/islamism-and-islam/1001004011842286/