Onderzoeksrechter
Wat
was er gebeurd? Dankzij een tweesporenbeleid van Dark horse en SOS-jeugdzorg
bleef naast de verbeterde verstandhouding met jeugdzorg ook de kritische
houding overeind en werd er inhoudelijk gewerkt aan de mogelijkheid om tot
verbeterde wetgeving te komen om de rechtsgang in jeugdzorgzaken transparanter
te maken. Samen met het Nederlands Advocaten Comité werd gewerkt aan een plan
voor structurele verbetering in het controleren van de rechtmatigheid van het
handelen van jeugdzorg bij het opleggen van gedwongen maatregelen. De term
‘onderzoeksrechter’ viel en die kreeg samen met het concept eromheen, dat de
nadruk legde op het voldoende horen van ouders, grote bijval van verschillende
partijen. Ook de landelijke politiek pikte dit op middels een motie voor het aanstellen
van een onderzoeksrechter die op 23 februari 2017 door de Tweede Kamer werd
aangenomen. Met JBRA en het LOC was afgesproken om gezamenlijk een
regiobijeenkomst te organiseren als voorbereiding op het landelijk congres Waarheidsvinding
op 10 november 2017. Dark horse, SOS en JBRA zouden daarbij stevig de handen
ineenslaan. Wat toen door Dark horse/SOS onverwacht op tafel werd gelegd - maar nog
ruim op tijd voor de regiobijeenkomst- was het concept van de onderzoeksrechter
en aanpassing van de wetgeving om jeugdbeschermers hun juridische macht in te
perken. Het aanvragen van beschermingsmaatregelen zou zorgvuldiger en grondiger
moeten worden getoetst door dit wettelijk te borgen, zoals naar voren gebracht door
advocaat Huib Struycken.(2)
'Scheiden van feiten en meningen'
Dit
betekende een veel grotere en meer concrete stap richting een eerlijke
rechtsgang dan het zuinige ‘scheiden van feiten en meningen in jeugdzorgrapportages’
waar de discussie rondom waarheidsvinding tot dan toe om had gedraaid, zoals in
het rapport van de Kinderombudsman “Is de zorg gegrond?”(3). Het signaleren van
de problemen in de jeugdzorg en het adviseren hierin is al decennia bezig, maar
niemand is in staat om verbeterde zorg of een eerlijkere rechtsgang te
garanderen. Dit plan voor een onderzoeksrechter verzette dusdanig de bakens dat
beterschapbeloften en convenanten voor een betere werkwijze door
jeugdbeschermers er bij voorbaat door in de schaduw werden gesteld. De regels
van het spel werden er compleet door veranderd, want het ‘belang van het kind’
werd in deze benadering niet primair toevertrouwd aan de jeugdbeschermers. Hun
werkgelegenheid- en instellingsbelangen zijn door ouders en jeugdrechtadvocaten
al vaak genoemd als hinderpalen voor een goede zorgkwaliteit en eerlijke
rechtsgang, maar tot dusverre koos de politiek ervoor om jeugdbeschermers altijd
het voordeel van de twijfel te geven vanwege de vrees bij politici over
niet-geïnformeerde volkswoede bij weer een gezinsdrama met bijbehorende
krantenkoppen. De meeste krantenartikelen vertelden er niet bij waarom het zo
vaak mis ging en dat een ´hardere hand´ waar dan meestal meteen om geroepen
wordt niet de oplossing was. Het valse redmiddel van nog meer repressie, nog
meer melden bij Veilig Thuis, heeft de excessen nooit eerder een halt weten toe
te roepen, terwijl een betere zorgkwaliteit en beter onderzoek naar het model
van het strafrecht dat wel zou kunnen doen.
Al verliest de vos zijn haren....
Nu
ontstond er tussen JBRA en Dark horse/SOS een wrijving die in de vorm van een
bliksemafleider resulteerde in een conflict dat niets van doen had met de
waarheidsvinding en het congres in november, maar dat desalniettemin een
geweldige rem was op de voortgang van de nieuwe ideeën die ontwikkeld moesten
worden over een onderzoeksrechter. Ook de workshop ‘Allemaal Gekkies’ scheen vanuit JBRA opeens geen prioriteit meer
te hebben, terwijl Yvonne Fiege van SOS-jeugdzorg nog kort hiervoor
geïnterviewd was door JBRA voor hun jaarverslag van 2016. Bij een samenwerking
met jeugdzorg moet er natuurlijk altijd in het achterhoofd worden gehouden dat
er sprake kan zijn van een PR-stunt om aan gemeenten te tonen dat men goede
betrekkingen onderhoudt met ouderorganisaties, zeker nu jeugdzorg sinds de
Decentralisatie het contract met de gemeente moet ‘verdienen’ door een goede
kwaliteit van werken. Een goede verstandhouding met ouderplatforms kan helpen
in die beeldvorming, maar dat mag ook weer niet teveel consequenties hebben
voor de werkwijze van jeugdbeschermers.(4) Concrete plannen voor meer
waarheidsvinding op een waarheidsvindingscongres kunnen de interne beeldvorming
(jeugdzorgregio’s onderling) weer beschadigen en dus begon een veelbelovend
traject vast te lopen. Gesteggel over één alinea tekst voor de workshopfolder
moest opeens weken duren, het contact met andere jeugdzorgregio’s voor de
workshops kwam maar niet op gang, JBRA meende zich te moeten bemoeien met
het facebookgedrag van Dark horse, figuren met eigengereide bedoelingen in het
grensgebied tussen ouders en jeugdzorg/overheid (VWS) werden niet de wacht
aangezegd en de betuttelende trainerende houding die jeugdzorg zo kenmerkt in
haar reguliere werkzaamheden met ouders stak nu ook organisatorisch de kop op.
Kortom, het werd vervelend en onduidelijk.
Veiligheid impliceert 'gevaar'
Eigenlijk
mocht het ook geen verrassing heten dat een platform met de titel “Ieder kind
veilig” waar de workshops vanuit gingen, meer de belangen dient van jeugdzorg
dan van ouders en kinderen. Voor ouders staat voorop dat de kwaliteit van de
geboden hulp goed moet zijn en dat er door hulpverleners geen misbruik wordt
gemaakt van hun macht. Dat kinderen veilig kunnen opgroeien is een automatisch gevolg
daarvan. Het kan nooit een doelstelling van ouders zijn dat kinderen ‘veilig’
zijn, want dat impliceert á priori de onveiligheid van de kinderen waarbij
ouders de risicofactoren zijn in plaats van verzorgers en opvoeders. Het is
tekenend dat mensen van jeugdzorg niet langer het woord ‘zorg’ centraal
stellen, maar ‘bescherming’(jeugdbeschermers), omdat ze hier niet voor zijn opgeleid.
Primair zijn jeugdzorgwerkers met een SPH-opleiding sociaal werkers en hulpverleners,
geen misdaadonderzoekers met een forensische expertise. De ongemakkelijkheid
van de vaak jonge gezinsmanagers met deze opsporingstaak kennen we al enige
jaren door het begrip ‘handelingsverlegenheid’ (eigenlijk ‘handelingsonbekwaam’)
die impliceert dat ze een oneigenlijke taak uitvoeren als hulpverleners.(5)
Gaandeweg
de samenwerking met JBRA werd het jeugdzorgtaalgebruik hoe langer hoe meer een
obstakel in de eensgezindheid, want met taal kan de beeldvorming subtiel worden
beïnvloed. Dark horse en SOS-jeugdzorg waren van mening dat ouders en
jeugdbeschermers tegenover elkaar stonden en dat dit niet ‘schijnbaar’ zo was,
want juridische maatregelen zijn echt en hebben een enorme uitwerking op
gezinnen. Dat is geen inbeelding en het kan niet met een goed gesprek verholpen
worden, hoezeer men ook probeert elkaar te begrijpen. Jeugdzorg Dark horse en
SOS wilden een meer rechtvaardige jeugdzorg en niet enkel gevoelens met elkaar
delen en daarom zette de samenwerking met het Advocaten Comité meer zoden aan
de dijk. (6)
Symboolcongres
Nu
stonden we wel voor de vraag in hoeverre we met de stagnerende verhoudingen in
staat zouden zijn een substantiële bijdrage te leveren aan het Congres
waarheidsvinding in november georganiseerd door het LOC (met subsidie van
V&J) als de bedoelingen van JBRA niet duidelijker werden. Had het zin om
vanwege pragmatische redenen aan te schuiven en te proberen zoveel mogelijk
binnen te slepen voor onze zaak? Uitgaande van de te verwachte uitkomst van het
congres -veel goede bedoelingen en beterschapbeloften binnen het kader van een ontoereikende wetgeving- zou het per
definitie een symbolisch gebaar zijn, maar wel met de mogelijkheid om onze
ideeën breder ingang te doen vinden voor de langere termijn. Maar hadden we
daarvoor dit congres nodig? We gaan uit van het idee dat vorm en inhoud één
geheel moeten zijn en dat je de juiste kaders nodig hebt om de juiste ideeën
naar voren te brengen. Een beoogde verandering in de wetgeving is bij voorbaat
kansloos op een congres dat zal inzetten op een mentaliteitsverandering zonder
dit juridisch te borgen.
Ministerie van Veiligheid & Justitie
De
website van het Ministerie van Veiligheid en Justitie laat zien dat er niets
substantieels valt te verwachten van dit zoveelste ‘praatcongres’:
“Daarom worden komend jaar verschillende bijeenkomsten door
ouderorganisaties georganiseerd. De RvdK, gecertificeerde instellingen,
rechters, advocaten en gemeenten zijn betrokken bij deze bijeenkomsten. De
verbeterpunten die uit deze avonden voortkomen, neemt de RvdK mee in de
uitvoering van toekomstige onderzoeken.”(7)
'De
verbeterpunten worden meegenomen'…Ter relativering wordt in dezelfde tekst
vermeld dat er altijd discussie zal blijven bestaan over waarheidsvinding,
omdat het jeugdbeschermen zulke ‘complexe zaken’ kent…De vraag is waarom dit
congres dan volgens deze opzet gehouden moet worden, want bij voorbaat geeft men al
aan dat de discussie over waarheidsvinding zal blijven bestaan. Ook valt aan de
lijst van voorwaarden voor rapportages van de Raad voor de Kinderbescherming af
te leiden dat zij op dit moment al aan de hoogste kwaliteitseisen voldoet met haar
protocollen, dus nogmaals kan de vraag gesteld worden waarom er dan een congres
over waarheidsvinding moet worden gehouden. Voldoen die protocollen niet of
houdt men zich daar niet aan? Iets gaat er blijkbaar mis ondanks de
protocollen, want de klachten van ouders blijven onverminderd bestaan. Vandaar
dat wij geloven dat aanpassing van de wetgeving een beter resultaat zal geven
dan deze beterschapbeloften. Het concreet toetsen van de beweringen van
jeugdbeschermers zal de rechtsgang een stuk verder vooruit helpen dan ‘het
meenemen van verbeterpunten’ want dat hebben we al zo vaak gehoord. Het gaat
niet alleen om wat een dossier bevat, maar ook om hoe het aan de rechter wordt
gepresenteerd.
Gezien
het bovenstaande zou het beter zijn om een eigen congres waarheidsvinding te
organiseren onder de titel ‘De rechtmatigheid van het handelen van
jeugdbeschermers’ en daar verschillende organisaties en politici voor uit te
nodigen (vooral lokale politici die de dure en ineffectieve jeugdhulp moeten
betalen) en samen te streven naar een concrete verandering in de werkwijze van
jeugdhulporganisaties door uitbreiding van de huidige wetgeving, waarmee betere
toetsing mogelijk wordt en er geen onnodige dwangmaatregelen kunnen worden
opgelegd aan gezinnen. Dark horse en SOS-jeugdzorg zullen u op de hoogte houden
van de ontwikkelingen en tot aan november in ieder geval onze eigen ideeën
verder uitwerken en hierover publiceren.
Sven Snijer
Tj W Strubbe: "De
jeugdzorglobby hoort graag ouders en anti-jeugdzorgdeskundigen uit om voorbereid
te zijn op hun kennis en onderbouwing. Het gaat vaak niet om mee te denken,
maar om nieuwe sluipwegen in hun manipulaties naar rechters vorm te geven in
wet- en regelgeving. De jeugdwet is immers ook zo ontstaan, met negatie van de
echte deskundigen met wetenschap als basis. Zo ging het ook met het advies van
het platform SCJF voor de implementatie van de Wet op de jeugdzorg voor 2004. Enige meningen op https://kinderbescherming.jimdo.com/kritiek-van-deskundigen/diverse-deskundige-meningen/, maar
wat gebeurde er met de bevindingen van Joseph Doyle of Ursula Gresser? https://jeugdbescherming.jimdo.com/kwaliteit/wertenschap-kind-oudercontact-schaden-is-schadelijk/
. Negatie."
(4)http://www.jeugdzorgnederland.nl/contents/documents/lobby-boekje-interactieve-pdf.pdf
(Coalitievorming leidt tot grotere invloed bij beleidsmakers. Met wie je het
beste kunt samenwerken, hangt mede af van het concrete lobbydoel. Blz 22)
