Het
is opvallend hoeveel psychiaters in Nederland in de kramp schieten wanneer
ouders vragen om een diagnostisch rapport over hun psychische gezondheid en
opvoedkwaliteiten, als er een verband bestaat met jeugdzorg. Het is alsof ze
door een wesp gestoken worden, wanneer ze dat beladen woord horen;
‘jeugdzorg!’. Alsof je ze vertelt dat je een besmettelijke ziekte hebt en
meteen in quarantaine geplaatst moet worden. Niemand zit in deze sector te wachten
op ouders die zonder harde bewijzen, op basis van vermoedens,
onderbuikgevoelens en ongecontroleerde aannames, beschuldigd zijn van
kindermishandeling en die hopen middels een diagnose van hun emotionele en
mentale gezondheid zo snel mogelijk van blaam gezuiverd te worden. Als het al
niet de vermoedens van kindermishandeling direct zou weerspreken, dan tenminste
het vermoeden dat ouders, zoals de jeugdzorgmantra luidt, ‘geen inzicht hebben
in hun eigen problematiek’. Want ongeacht de ouders die het betreft, hoger of
lager opgeleid, met een lang hulpverleningsverleden of nooit eerder met deze
instanties in aanraking geweest, maar ‘vers beschuldigd’ door achterdochtige
buren, een overijverige IB-er op school, of een zojuist in de Meldcode
getrainde ziekenhuismedewerker, iedereen krijgt dezelfde behandeling en
hetzelfde repertoire aan standaard-beschuldigingen en insinuaties waar de
‘hulpverleners’ van Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming uit
kunnen kiezen om ouders te beschadigen en verdacht te maken. Je zou toch denken
dat psychologen en psychiaters die goed zijn in hun vak, graag bereid zijn om
te helpen ongefundeerde speculaties over het psychisch welzijn van normale
ouders naar het rijk der fabelen te verwijzen. Maar niets is minder waar…
Geen ‘partij’
willen zijn
Het
woord jeugdzorg doet de psycholoog en psychiater huiveren, want men is bang
ergens bij betrokken te raken en ‘partij te moeten kiezen’ in zaken die via de
rechter lopen en die dus niets met hulpverlening te maken hebben. “Alleen maar
diagnose? Maar waarom dan?” Waarom niet gewoon net als normale mensen, therapie
en behandeling. Praten over waar je mee zit en waarom het even niet zo lekker
gaat in je leven. Baan kwijt, vrouw overleden, beste vriend met je vriendin in
bed aangetroffen, je kind een levensbedreigende ziekte en advies over ‘hoe je
daarmee moet omgaan’. Gewone alledaagse moeilijkheden en problemen waar we
allemaal mee te maken hebben, maar geen jeugdzorg! Straks maakt de psychiater
nog een vergissing en verklaart hij ouders psychologisch helemaal in orde en
prima in staat om op te voeden, omdat ze een realistische kijk hebben op
zichzelf, de maatschappij en het leven in het algemeen en dan blijkt een paar
maanden later dat jeugdzorg toch gelijk had…en heeft de ‘gezond’ verklaarde
ouder opeens zijn eigen kind van het balkon gegooid. Het zal je maar gebeuren.
Naar wie zullen de instanties dan boos kijken met dat scenario? Waar zullen
alle kranten over schrijven? Over het eeuwige probleem van de psychiatrie; dat
het geen harde wetenschap is zoals wiskunde of natuurkunde en dat vanwege deze subjectieve
discipline er nu opeens een kinderleven te betreuren is. Weer een smet op het
toch al zo moeilijk schoon te houden blazoen, met al die TBS-ers die op verlof
iemand verkrachten of vermoorden. Die waren ook allemaal door psychologen en
psychiaters onderzocht. Daar hebben de zielknijpers al genoeg hartzeer van en
daar willen ze geen jeugdzorgproblemen bij hebben.
“Na
vijf maanden heb ik ontdekt dat de meeste psychiaters bang zijn om mensen vrij
te pleiten die vragen om psychiatrisch onderzoek, misschien omdat ze bang zijn
mensen psychisch gezond te verklaren die feitelijk wel psychiatrisch zijn en dan
later verantwoordelijk te worden gehouden voor mogelijke consequenties.”
(Een van kindermishandeling verdachte vader)
Is er een adder
onder het gras?
“Alleen maar een diagnose?” Ze kijken de
ouders aan alsof ze in de val gelokt dreigen te worden. Alsof er een pedofiel
komt solliciteren bij een kinderdagverblijf (gebeurt trouwens vaak genoeg) of
bij de scouting, of als jeugdvoetbaltrainer, enz. “Welk gevaar loop ik?”,
denken de GGZ-professionals, die wij overigens meerdere malen hebben
aangeprezen, juist om het verschil te duiden met het sociaal-werkersniveau van
Bureau Jeugdzorg (GI), het Sociaal Wijkteam of Veilig Thuis. Er is weinig
empathie (in dit beroep!) met de ouders die geheel ten onrechte hun kind kwijt raken
aan jeugdbeschermers die zonder enig forensisch bewijs ‘zeker weten’ dat er wat
loos is met de ouders en dat ze iets proberen te verbergen, op grond van één of
twee meldingen bij Veilig Thuis, aangevuld met hun eigen onderbuik-wetenschap.
Het komt mij zo voor dat het echte probleem niet
is dat er ouders bestaan die daadwerkelijk hun kind mishandelen of zwaar
verwaarlozen, want als ze dat bewust of onbewust doen behoort dat uit de
diagnostiek te blijken. Zulke ouders moeten een vertekend beeld hebben van de
werkelijkheid, van zichzelf en van hun eigen opvoedkwaliteiten of van wat
kinderen sociaal-emotioneel nodig hebben van hun ouders. We weten allemaal dat
zulke ouders ook bestaan en dat vooral in de jeugdzorg de normale ouders maar
al te gemakkelijk over één kam geschoren worden met hen. Zijn de
GGZ-professionals soms bang dat zij zelf ook dat verschil niet goed kunnen
maken en dat hun diagnostische kwaliteiten onder de maat zijn?
TBS-er krijgt wél
een diagnose
Een
jeugdzorgouder die zichzelf moet laten testen van jeugdzorg is geen bewezen
crimineel of kindermishandelaar. Het is iemand die van bepaalde zaken
beschuldigd wordt met betrekking tot de opvoeding en de zorgtaak en de vraag
aan de psycholoog of psychiater is niets meer of minder dan een zo objectief
mogelijk beeld te geven van de persoon die zich aanmeldt. Er wordt niet
gevraagd of de onderzoeker van mening is dat de ouder een kind heeft mishandeld
of zal gaan mishandelen. Er wordt slechts verlangd om een beschrijving te geven
van de gemiddelde indruk die de persoon maakt en in die zin is er minder gevaar
dan bij het beoordelen van een TBS-er, want daarvan weten we met zekerheid dat
hij al één of meerdere zware delicten op zijn naam heeft staan. Je komt in dit
land eerder aan een diagnose als zware crimineel, dan als ouder die door
jeugdbeschermers wordt verdacht van kindermishandeling. Hoe treurig is dit. Hoe
schuw en achterdochtig zijn degenen die beweren zorg te willen dragen voor het
innerlijk leven van de mens, als ze menen zich snel terug te moeten trekken als
ze daarbij ook maar het minste gevaar lopen om ergens bij betrokken te raken
dat de grenzen van hun eigen veilige wereldje overschrijdt. Was daar de
psychologie ooit niet voor uitgevonden, om mensen daarbij te helpen? Om die
grote boze buitenwereld, niet als een bang kind, maar als een volwassene, recht
in de ogen te kijken en te zeggen “ Het is niet zo erg als ik het in mijn
gedachten heb gemaakt”. Waarom heb ik dan toch het gevoel dat veel van deze
‘psychen’ reageren alsof ze zelf therapie nodig hebben?
Sven Snijer
