Wederom
moesten we vergeefs wachten op de politicus die in niet mis te verstane
bewoordingen duidelijk zou maken dat juist dit centrale onderdeel - het hart van
de Transitie- niet naar behoren functioneert en dat daarom alle doelstellingen
van preventie en besparing onmogelijk gerealiseerd kunnen worden. Zoveel
boetedoening was teveel gevraagd voor Kamerleden die nog worstelen met het
gegeven in hoeverre je een hulpvraag eigenlijk mag beoordelen als een sociaal
probleem. Want dat je een gezinsplan niet opstelt voor een normaal
functionerend gezin dat een kind heeft met kindeigen problematiek, dat
begrijpen ze natuurlijk wel, maar waarom moeten dan alle gezinnen met een
normale hulpvraag langs de sociale wijkteams worden geloodst om overal in ons
land kindermishandeling te signaleren en de jeugd-ggz hulp af te remmen, want
dat impliceert toch dat veel hulpvragen juist wél met sociale disfunctionaliteit
te maken hebben?
Instanties die
dreigen
Het
is onwaarschijnlijk dat ouders die zichzelf serieus nemen langs een Sociaal Wijkteam
gaan, omdat ze daarvoor teveel zelfrespect hebben en de hulp aan hun kind graag
in eigen hand houden via de huisarts en het is even onwaarschijnlijk dat een
Tokkie-gezin naar het Sociale Wijkteam gaat, want die menen vaak geen hulp
nodig te hebben ook al loopt thuis alles van de rails. Wat blijft er in deze
situatie over voor jeugdzorg of het wijkteam? De vijfentachtig procent
meldingen die via de politie binnenkomen, net als in het oude systeem vóór de
Decentralisatie. Ik zeg het nog maar een keer hardop voor de Kamerleden:
‘Jullie besparen niets!’ De jeugdhulp verloopt na twee jaar niet effectiever,
is niet goedkoper en niet laagdrempelig. Bovendien is de rechtspositie van ouders
niet verbeterd, omdat de illusie bestond bij bestuurders dat ze het
bestraffende karakter van het oude jeugdzorgsysteem konden versoepelen door
hulp in het gezin te organiseren met behulp van een ‘gezinsplan’ dat is
gebaseerd op het idee van Eigen Kracht. Lieve dames en heren politici, het
woord ‘gezinsplan’ impliceert al een disfunctioneel gezin en het potentiële
gevaar van kinderbeschermingsmaatregelen.
Een kleine eyeopener voor wie er nooit persoonlijk mee te maken heeft gehad, er bestaat geen gedwongen vrijwillige hulp! Drang is het ‘voorspel’ van dwang. Zodra iemand met instanties te maken krijgt die kunnen dreigen met een beschermtafel of een Raadsonderzoek is hij/zij zijn vrijheid al kwijt, want het is een hulptraject met een pistool tegen je hoofd. En dat zou geen probleem zijn als we zeker wisten dat alleen zeer disfunctionele en kindbeschadigende ouders op die manier met hun rug tegen de muur gezet worden, maar met de gebrekkige rechtsbescherming van nu kan dat iedereen overkomen. De rechter oordeelt niet onafhankelijk omdat hij geen leiding geeft aan het onderzoek, maar zich moet verlaten op het zogenaamde ‘informantenonderzoek’ van de jeugdbeschermers wat op z’n best een ‘meningeninventarisatie’ mag heten. Het bestaat vooral uit vermoedens, indrukken en onderbuikgevoelens.
Drang &
Dwang
Welke
normale ouder met zijn volle verstand zal zich inlaten met dergelijke
organisaties? En toch denken politici nog steeds dat ze iets moois hebben gecreëerd
met de overheveling van de jeugdzorgtaken naar de gemeenten, want ze denken dat
verbetering van de rechtspositie van ouders niets van doen heeft met de
kwaliteit van de jeugdhulp. In werkelijkheid is dat juist één van de
voornaamste redenen waarom het met de jeugdhulp in ons land al veertig jaar
niet wil lukken. Veel hulpverleningstrajecten lopen uit op een machtsstrijd,
want niemand wil graag de regie over zijn eigen gezin verliezen. Nanneke
Quik-Schuijt schreef in haar Opinie dat het een tegenstrijdigheid is als een
jeugdbeschermingsplein ouders schriftelijk ‘adviseert’ mee te werken, omdat de
hulp ‘niet vrijwillig’ meer is.(2) Deze mededeling, gedaan zonder tussenkomst
van een rechter, was een voorschot op de juridische maatregel. Dit dreigen door
jeugdbeschermers en hulpverleners is al jaren schering en inslag, maar op de
een of andere manier wist de jeugdzorglobby het aan de politici die over de
Transitie gaan het zo voor te stellen dat het principe van drang & dwang
een nieuwe uitvinding was.
Onderzoeksrechter
bij jeugdbescherming
Hulpverlener als
kinderdief
De
Transitie zal nooit ‘werken’ als burgers geen vertrouwen hebben in de kwaliteit
van de wijkteams en het vrijwillige karakter van de hulp. Als eenzijdig vanuit
het wijkteam besloten kan worden dat de hulp opeens niet vrijwillig meer is,
blijft dezelfde problematiek als bij Bureau Jeugdzorg de afgelopen twintig jaar
bestaan. De hulpverlener verandert geleidelijk aan in een kinderdief, omdat in
dit systeem -waar de tijd altijd in het nadeel van ouders werkt - de hulpvraag wordt
omgezet in een risicoanalyse, vaak vanwege weigering om zonder meer de
aanwijzingen van de hulpverleners op te volgen. Het ‘belang van het kind’ is
daarbij de mantra die elke handelswijze moet legitimeren, maar de specificatie
daarvan ligt weer bij de jeugdbeschermers en hun veronderstelde
professionaliteit. Natuurlijk kan jeugdzorg niet zomaar een kind onteigenen,
maar veel ouders zien dat de ‘rechterlijke toetsing’ door jeugdzorg en de
politiek als een goedkoop excuus wordt gebruikt ter verdediging van een
rammelend systeem waarin ze al lang geen vertrouwen meer hebben. De onafhankelijkheid
en de deskundigheid van de rechter staan ter discussie, want deze is teveel het
verlengstuk van jeugdzorg en de Raad geworden. Gebrek aan overheidstoezicht op
het verloop van hulpverlening in het gedwongen kader krijgt maar al te vaak het
gemakkelijke afsluitdeksel van ‘vertrouwen in de jeugdzorgprofessional’.
Hulpverlening of
strafmaatregel
Het
probleem is dat we in ons land één woord gebruiken voor twee totaal
verschillende zaken. ‘Hulpverlening’ en ‘kinderbescherming’ noemen we beiden ‘jeugdhulp’
alsof ze de beste vrienden zijn. Dit is een groot probleem, omdat het tegelijk
het vrijwillige karakter van normale hulpverlening ondermijnt en het idee
geeft dat kindermishandeling een uit de hand gelopen ‘opvoedprobleempje’ is. In
werkelijkheid zijn het gescheiden werelden en zijn de sectoren van
hulpverlening en kinderbescherming gescheiden beroepen. Een hulpverlener valt
onder het Ministerie van VWS en een Raadsmedewerker werkt voor het Ministerie
van Veiligheid & Justitie, wat gaat over strafbare feiten. Waarom zou je
als politiek een constructie bedenken waarin deze twee samen gaan? Het antwoord
is eenvoudig, omdat men de straf voor kindermishandeling graag wil verzachten
door er een kinderbeschermingsmaatregel voor in de plaatst te stellen, zodat de
falende opvoeder zichzelf nog kan verbeteren. Ook voor het kind is het beter
als het niet meteen (en voorgoed) bij de ouders wordt weggehaald. Maar in de
praktijk zien we dat kinderen juist langs vele pleegplaatsingen en verblijven
in instellingen net zo hechtingsgestoord worden als wanneer ze thuis waren
gebleven. Het opvoedende karakter van de hulp valt vaak bijzonder tegen, zowel
voor ouders als voor het kind. Als kindermishandeling en verwaarlozing
overduidelijk zijn kan er worden ingegrepen, maar er bestaan volgens jeugdzorg
zeer veel twijfelgevallen. Het komt menigeen voor dat niet altijd de gezinssituatie
‘complex’ is als wel de denkwijze van de jeugdbeschermer en de willekeurige
maatstaven die deze (in teamverband) aanlegt voor het wel of niet ingrijpen in
een gezin. Met andere woorden, de professionaliteit laat te wensen over en dat
lijkt te verwachten als je bent opgeleid tot hulpverlener en niet tot
forensisch onderzoeker of psychiater.
Sociaal werkers
en gezinsdrama’s
Sven Snijer
(3)Jeugdbescherming heeft onderzoeksrechter nodig. http://svensnijer-essays.blogspot.nl/2017/02/jeugdbescherming-heeft.html
