dinsdag 28 juli 2015

'Eigen regie' als probleemgeneralisatie


De term ‘Eigen regie’ die door de overheid werd overgenomen van de beweging die binnen de jeugdzorg gezinnen wilde emanciperen (Eigen Kracht Centrale) is sinds de participatiewetgeving van 2015 de alomtegenwoordige mantra geworden om gemeentelijke bezuinigingen mee te maskeren in situaties die helemaal niets meer van doen hebben met de oorspronkelijke doelgroep. ‘Eigen Kracht’ of ‘Eigen regie’ en in het bijzonder het ontbreken daarvan, is het uitgangspunt geworden bij iedere gezinssituatie, iedere hulpvraag die de gemeente bereikt, zonder dat er een verband bestaat met sociaal disfunctioneren of een permanente hulpverleningsafhankelijkheid. De Eigen regie wordt als geloofsformule op iedereen van toepassing geacht en als eerste in stelling gebracht, wat de hulpvraag ook moge zijn.


Voor wie was het bedoeld?




Eigen Kracht was bedoeld om gedwongen maatregelen en uithuisplaatsingen van kinderen die ‘in hun veilige ontwikkeling worden bedreigd’ te verminderen of sneller te kunnen beëindigen, door inschakeling van het eigen netwerk van gezinnen, zodat er meer zicht kwam op de gezinssituatie en meer hulp dichtbij. Maar nu wordt de term gebruikt voor normale gezinnen met een gewone hulpvraag of opvoedingsvraag, in de vooronderstelling dat het gezin zichzelf niet kan helpen en daar van de gemeente hulp bij nodig heeft. Daarbij wordt gesteld dat mensen dan weer regie krijgen over hun eigen leven, maar in het geval van een normaal gezin is dat juist het omgekeerde van wat er gebeurt. De eigen regie van de burger wordt opgesplitst over alle afzonderlijke delen van het netwerk en er ontstaat een tribale regie, waarbij de hele ‘stam’ samen beslist. De tribale cultuur zijn we gelukkig door de industrialisatie voorbij gegaan. In een moderne samenleving worden de belangrijkste zaken georganiseerd op collectief niveau en zijn niet langer afhankelijk van persoonlijke contacten. Daarom hanteren we heden ten dage ook de term ‘professioneel’ in tegenstelling tot de vrijwilliger van de liefdadigheidsinstelling. We zijn een geïndividualiseerde samenleving en hebben recht op collectieve voorzieningen die op landelijk niveau voor iedereen zijn vastgesteld.

Normale gezinnen hebben al een netwerk

Samen beslissen is helemaal geen Eigen regie. Wat is er eigen aan als je rekening moet houden met tien andere mensen? Je trommelt toch ook niet je hele familie, vrienden en buren op als je ‘s avond naar de film wilt gaan, om te bepalen welke film het moet worden? Dat maak je zelf wel uit en met de zorg voor je kind is het niet anders. Het gaat volledig tegen ons cultuurmodel in en tegen de evolutie die wij als mensensoort doormaken om ons terug te brengen in de familiesfeer voor de overleving en (positieve!) familieverbanden te veronderstellen die beter zouden zijn dan professionele hulp. Het is niets anders dan een bezuinigingsmaatregel die de langzame afbraak in gang zet van ons zorgstelsel. Het is meer dan financiële nood, bovenal een ideologische armoede en een totaal gebrek aan toekomstvisie bij de mensen die ons land besturen. 

Bij normale gezinnen die met de Eigen regie worden geconfronteerd die eigenlijk bedoeld was voor Multi-probleemgezinnen, mag verondersteld worden dat ze al over een goed functionerend netwerk beschikken en dat de opa’s en oma’s, vrienden en buren al zijn ingeschakeld als daar een noodzaak voor bestaat. Want daarvoor ben je een normaal gezin, omdat je beschikt over een gezond sociaal netwerk. Daarom is Eigen regie ook in het leven geroepen voor disfunctionele gezinnen waar dat vaak ontbreekt. Daarom worden kinderen in disfunctionele gezinnen mishandeld, komen ze in de criminaliteit, prostitutie, spijbelen ze en gaan ze voortijdig van school, omdat te weinig mensen meekijken. Hoe absurd is het dan niet om dit systeem voor disfunctionele gezinnen toe te gaan passen op normale hulpvragen en opvoedingsvragen van gezinnen die in het geheel niet in de sociale gevarenzone verkeren.

Een extra bezwaar tegen deze aanpak is dat er in het geval van medische vragen (kindeigen problematiek als autisme) de medische hulpvraag wordt omgetoverd tot een opvoedingsvraag, die het helemaal niet is en het inschakelen van het eigen netwerk dan suggereert dat ouders van het kind niet kunnen opvoeden. Zij worden dan opgezadeld met het eigen netwerk (waar ze als het goed is al normaal contact mee hebben) en met z’n allen moeten ze dan gaan proberen het autisme ‘ongedaan’ te maken door sociaal over te compenseren. Extra leuk doen en geduldig zijn met de autist, in ploegendiensten draaien om alle rituelen in goede banen te leiden en een deskundige diagnose met bijbehorende inzichten in de medische aandoening zo lang mogelijk buiten de deur houden, omdat een specialistische behandeling de gemeente wel eens geld zou kunnen kosten! 

Doe ze maar op voetbal

Zoals Annemarie Jorritsma van de Vereniging van Nederlands Gemeenten het zo mooi wist te verwoorden, dat moeilijke kinderen beter naar voetbal en muziekles konden worden gestuurd dan er maar van die overbodige labeltjes op te plakken(1). Twee problemen worden hiermee gecreëerd die zich in het verleden net zo manifesteerden, maar dan onder regie van Bureau Jeugdzorg: het kind krijgt niet de professionele begeleiding waar het recht op heeft volgens de internationale verdragen van de rechten van de mens (‘de hoogst mogelijke mate van gezondheidszorg’) en de ouders worden verdacht gemaakt als pedagogisch onbekwaam. Het is hetzelfde drama van weleer, maar nu op gemeentelijk niveau. De splijtzwam is dit keer niet de vermeende deskundigheid van jeugdzorg die de specialist buiten spel zet, maar de gemeente die moet bezuinigen(2). Het wordt in het nieuwe stelsel omkleed met een ander zwetsverhaal, maar per saldo zitten de ouders in hetzelfde schuitje.

Sven Snijer


(1)Er bestaan gezinsvoogden bij Bureau jeugdzorg en zelfs Tweede Kamerleden die serieus veronderstellen dat een aandoening als autisme kan overgaan.