Ze
verdedigt net als zoveel anderen in deze categorie het verdwaasde standpunt dat
tolerantie voor de intolerante medemens het summum van redelijkheid is en
vergeet daarbij dat het veel redelijker en moediger is om de intolerantie aan
te vallen uit naam van de vrijheid en verdraagzaamheid. Met de reeds door
Churchill doorziene strategie van de linkse kerk ‘Als ik de krokodil blijf
voeren, dan eet hij mij misschien als laatste op’ maakt ze een enorm punt van
een symbolische kwestie (kleedgedrag) terwijl de echte discussie zou moeten
gaan over antiwesterse sentimenten bij de derde en vierde generatie allochtonen
in het westen.
Aristoteles
Ik
heb altijd een hoge dunk gehad van Nussbaum en vond in haar capabillity
approach een vooruitgang in het denken over de welvaart en het welzijn van
mensen. Het belangrijke verschil dat zij aangaf tussen de rechten die mensen op
papier hebben voor de wet en de concrete mogelijkheden die de maatschappelijke
omgeving biedt om aan die rechten invulling te geven. Haar denken is voor een
belangrijk deel op Aristoteles gebaseerd. Die legt in zijn filosofie sterk de
nadruk op de vermogens van de mens (zijn talenten) en hoe die het beste
ontplooid kunnen worden, via de middenweg tussen de extremen. Een heel
mens-gecentreerde manier van denken dus, ook al had Aristoteles ook een sterk
metafysische kant die hij heel autonoom beschouwde als ‘enkel zichzelf tot
doel’. Ik ben geen expert in het gedachtegoed van Nussbaum, maar haar
politiek-sociale insteek had mijn sympathie. En nu deze schokkende ervaring.
Een persoon die zich altijd sterk heeft gemaakt voor de persoonlijke
ontplooiingsmogelijkheden van de mens, geeft zich nu over aan het verdedigen
van een symbool van absolutistisch denken, onder het mom van de vrijheid tot
zelfkastijding.
De
taliban
Religieuze
indoctrinatie als ‘eigen keuze’. Hoe ver wil je gaan in het verdedigen van de ‘individuele’
voorkeur, als je weet dat het alles te maken heeft met een wereldwijde tendens
die voortkomt uit de gefrustreerde omgang met de moderniteit in de Arabische
landen en helemaal niets met spiritualiteit of zelfbewustzijn als zodanig? De
eeuwige linkse leugen dat religie een cultuur is en dat het collectieve
gebeuren dat religie heet, niets van doen heeft met opgelegde en onaantastbare
geloofswaarheden die het individu juist volkomen marginaliseren. ‘I love my
Boerka’. Het is zo makkelijk om dat te ondersteunen als geëmancipeerde vrouw
die haar hele leven in een westerse samenleving alle ontplooiingsmogelijkheden
heeft gehad. Is het verbod op autorijden in Saoedi-Arabie ook een eigen keuze
van de vrouwen daar, Martha? Is het dragen van de boerka in gebieden waar de
Taliban het voor het zeggen heeft, ook een hartewens van de moslima’s aldaar?
En het accuzuur dat sommige vrouwen in hun ‘hoerige’ gezicht krijgen als ze het
gore lef hebben om naar school te willen, is dat ook een eigen keuze? Wat een reactionaire
schijnheiligheid toch weer van een persoon waar je redelijkheid en
diepzinnigheid van verwacht.
'Gezichtsbedekkende
kleding'
Afshin
Ellian die vandaag in zijn column aandacht besteedt aan haar boek, haalt alvast
een aantal voorbeelden aan waaruit blijkt dat mevrouw Nussbaum helemaal de weg
kwijt is.(1) Ze maakt een misplaatste vergelijking tussen de boerka en het
dragen van gezichtsbedekkende kleding door American football-spelers, skiërs,
schaatsers, chirurgen en tandartsen. Allen dragen zij functionele
gezichts-bedekkende kleding die helemaal niets van doen heeft met
geloofsovertuiging. Bovendien lopen zij daarmee niet over straat als ze niet in
functie zijn en zijn ze in de openbare ruimte gewoon identificeerbaar voor
wetsdienaren. De tactiek die Nussbaum toepast om haar eigen cultuur te
relativeren is al heel oud. In de tijd van het Duits Idealisme waren er
bijvoorbeeld romantische dichters die in de islam een mogelijkheid zagen om het
christendom af te kraken, om zodoende voor zichzelf meer onafhankelijkheid te
creëren ten opzichte van een overheersende kerk. Een indirecte
emancipatiemethode die niet zozeer met respect voor de islam te maken had, als
wel met afkeer van het geloof van eigen bodem.(2)
Persoonlijk
gemotiveerd
Ook
Nussbaum lijkt haar persoonlijke redenen te hebben om de boerka aan te grijpen
om haar ongenoegen over de haar omringende samenleving te ventileren. Ze is
gekant tegen de seksualisering van de samenleving en het schoonheidsideaal dat
aan vrouwen wordt opgedrongen, de borstimplantaten, de liposuctie, de
neuscorrecties, enz. Zelf is ze inmiddels de jongste niet meer en dus zal ze
gedacht hebben aan een andere manier om haar eigen ‘lichamelijke
onschendbaarheid’ te verdedigen; de boerka. Een mooi tegenwicht tegen de doorgeslagen
cultus van uiterlijkheden en oppervlakkige beoordeling van mensen, maar helaas
was ze daarbij het belangrijkste principe van Aristoteles vergeten, de ‘gulden
middenweg’. Het ene extreme verschijnsel wordt niet verdrongen door er een
andere extremiteit tegenover te stellen. De middenweg wordt gevonden door het
individu zelf, dat een eigen keuze maakt bij de mate waarin wordt meegegaan in
het door de buitenwereld geprojecteerde ideaal en de persoonlijke behoefte aan
authenticiteit. Het aanprijzen van maatschappijvrees bij mensen die bang zijn
dat teveel contact met de ongelovigen ze zal bederven, kan toch moeilijk als
remedie gezien worden voor de narcistische verslaving van anderen om
voortdurend alle aandacht op te eisen met hun verschijning. (En dat laatste is
in feite wat vrouwen met een boerka ook de hele dag doen, alleen zullen ze dat
in alle toonaarden ontkennen.)
Sven
Snijer
(2)De
filosoof Fichte deed het wat praktischer door zijn filosofische colleges op
exact hetzelfde tijdstip te houden als de kerkdienst, zodat hij rechtstreeks
concurreerde met dit instituut.
